Zweden: naïef én fout

Over één ding schijnen alle Zweden het eens te zijn: de vervolging van Assange is niet politiek gemotiveerd. Ze willen hem ter verantwoording roepen vanwege de seks, een zeer serieuze zaak in Zweden. Advocaten grappen dat je als man beter niet zonder schriftelijke toestemming met een vrouw naar bed kunt gaan. Assange moet, zeggen de Zweden, begrijpen dat hij bij al het prachtige werk dat hij doet niet boven de wet staat.

Dat Amerikanen of andere belanghebbenden de dames A. en W. ertoe zouden hebben aangezet om met Assange naar bed te gaan, op hem daarna op zijn gebrekkige wetskennis te kunnen pakken, daar willen ze in Zweden al helemaal niet aan. De Zweden behoren, net als de Nederlanders, tot de naïeve Noordwest-Europese volken die de dingen at face value nemen en erop vertrouwen dat de andere partij even redelijk is en ongeveer dezelfde dingen belangrijk vindt als zijzelf. Dat heeft die volken rijk en gelukkig gemaakt, want meestal is die houding terecht en dan is het fijn, snel en veel zaken doen.

Maar complotten bestaan wel degelijk, en soms lijken ze zelfs op de complotten uit politieke thrillers. Ik wil niet zeggen dat Assange dus wel slachtoffer van zo’n complot zal zijn. Maar je moet juist in een geval als dat van Assange, die iedereen in de wereld uitdaagt die vóór geheim en stiekem is, niet uitsluiten dat hem op geheime en stiekeme wijze een hak wordt gezet.

Maar laat het nu eens géén complot zijn. Die seks heeft plaatsgevonden, de vrouwen waren geen instrumenten van de CIA of een andere geheimzinnige organisatie (je mag het hopen voor ze, want, zo verkneukelt menig commentator zich, dan zouden ze zich geprostitueerd hebben en dat is in Zweden ook al strafbaar), en Assange moet ter verantwoording worden geroepen.

Dan nog heb ik nog een bedenking, gebaseerd op twee min of meer terloopse opmerkingen die ik in dit nuttige stuk van de BBClas. De bedenking is van juridische aard, ik denk dat ze op rechtenfaculteiten uitgebreid ter sprake is gekomen, maar ik zie er erg weinig van terug in de media waar ik het mee moet doen. Als Assange uiteindelijk van het EHRM gelijk krijgt: you read it first op Nurks.

Mijn bedenking is dat het er alle schijn van heeft dat Assange niet wordt behandeld zoals een verdachte behandeld dient te worden.

Uit de eerste opmerking die me trof, blijkt dat Assange volgens het Zweedse recht nog geen verdachte is: “He has merely been accused and told he has questions to answer.”

Die beschuldiging van de twee vrouwen geeft hem dus nog niet de status van verdachte.

Dat vind ik vreemd. Je kunt het definiëren zoals je wilt natuurlijk (zoals je ook verkrachting kunt definiëren zoals je wilt), maar in de meeste rechtssystemen is het uiteindelijk zo dat je ‘verdachte’ bent op het moment dat je, nou ja, ergens van verdacht wordt. Er worden je dan bepaalde rechten ontnomen (om te beginnen heb je plotseling veel minder bewegingsvrijheid), maar daar staan bepaalde andere rechten tegenover. Het recht om te zwijgen bijvoorbeeld. Denk aan de Amerikaanse polities, waarin de cops terwijl ze vervaarlijke types pacificeren de Miranda warning uitspreken: “You have the right to remain silent. Anything you say can and will be used against you in a court of law etc.”

Als de aanklacht tegen Assange zo serieus wordt genomen dat hij al verhoord is en dat hij nu vast zit hangende een uitleveringsverzoek, mag hij toch echt als een verdachte worden beschouwd. Maar als hij dan echt vragen moet beantwoorden, lijkt me al in tegenspraak met de in beschaafde landen algemeen geaccepteerde bescherming van verdachten.

Of lees ik er te veel in? Kreeg Assange bij die verhoren wel netjes een cautie? Dan zou dat “he has questions to answer” een beetje bluf zijn. Het kan. Ook in de Nederland, en ook in de VS, zoals je weer in de politieseries kunt zien, ontstaat meteen na de cautie een kat-en-muisspel waarin de politie probeert de verdachte tóch aan het praten te krijgen, en de verdachte door economisch met de waarheid te zijn (dat mag hij) de politie op een dwaalspoor probeert te brengen. Dat hoort er allemaal bij.

Maar dan heb ik nog een veelzeggend citaat:

“The lawyer for the two women who have complained against Mr Assange will not spell out the details because he says that would give too much away to the accused man.”

Meer nog dan dat “he has questions to answer” lijkt dit me een schending van een recht dat wel bij Assanges feitelijke status van verdachte zou passen. Je moet toch precies geïnformeerd worden waar je van beschuldigd wordt om je te kunnen verdedigen.

Maar blijkbaar vinden ze in Zweden de belangen van de slachtoffers zoveel zwaarder wegen, dat de verdachte wel op een flinke achterstand mag worden gezet. Ik denk en hoop dat ze daar problemen mee gaan krijgen.