Waar is dat geld gebleven?

Ik was voorzichtig begonnen aan een serie over MMM (hier deel 1), een van de grootste Ponzi schemes ooit - dacht ik. Maar nu blijkt Mavrodi een kleine jongen vergeleken bij Madoff. Of niet?

Een vraag waar ik geen antwoord op heb gevonden is: waar is al dat geld nu? Als ik het goed begrijp heeft Madoff op dit moment voor 50 miljard aan schulden. Maar hij heeft dat geld niet zelf opgemaakt - daar is het te veel voor. Stel dat hij zich de laatste dertig jaar een salaris toekende van... 10 miljoen dollar per jaar? En zijn zoons en zakenvrienden de laatste jaren ook. Zouden ze misschien 1 miljard dollar van dat geld voor zichzelf hebben kunnen houden? Vooruit, laten we dat aannemen. Normaliter zou dat geld hun als fondsbeheerders toekomen, maar nu zou het frauduleus verkregen zijn, dus ja, dat is gestolen, verduisterd, hoe je het noemen wilt. Een heel bedrag natuurlijk, en het zal niet makkelijk terug te vorderen zijn.

Maar dan blijft er nog een slordige 49 miljard over die niet wederrechtelijk door Madoff en zijn kornuiten is toegeëigend. Die staat niet op enige rekening van Madoff, noch als geld, noch als beleggingsproduct. Waar is dat deel van het geld dan? Me dunkt dat het als winst is uitgekeerd. En omdat de begunstigden bona fide beleggers waren, zullen ze die winst weer goed hebben gebruikt - voor een zorgeloze oude dag, voor mooie liefdadige projecten, maar vooral weer voor andere investeringen. Het geld is dus op een gezonde manier in omloop gebleven, zij het wat anders verdeeld dan de bedoeling was: met veel winnaars (degenen die er door geluk of wijsheid tijdig uitstapten) en met een aantal forse netto verliezers (degenen die er de afgelopen weken te laat bij waren - en de sukkelige banken die leningen verstrekten opdat beleggers nog meer bij Madoff konden beleggen; die banken wil ik hier verder buiten beschouwing laten, maar ook voor hen zal gelden dat ze ook aan Madoff verdiend zullen hebben).

Hoe erg zijn die netto verliezers er aan toe? Ik vraag me af of bij die 50 miljard "verlies" die steeds weer wordt genoemd, rekening is gehouden met het feit dat de meeste verliezers jarenlang hun winsten zullen hebben meegepikt. Dat werpt, lijkt me, toch een ander licht op de zaak. Als het verlies "oneerlijk" is, zijn de winsten uit het verleden dat ook.

En een verliezer die nooit zijn winst nam, iemand die 10 jaar geleden een miljoen stortte en nu niets meer heeft? Hoe tellen we zijn verlies? Hij zag zijn vermogen 10 jaar lang op papier met 10% per jaar aanwassen, rente op rente. Wat zegt hij nu? Ik ben een miljoen kwijt, of ik ben 2,5 miljoen kwijt? Ik vermoed het laatste, maar wat mij betreft zou alleen de inleg mogen tellen.

Al met al een heel verschil met Sergej Mavrodi van MMM, die weliswaar in 1994 slechts (volgens de hoogste schatting) 1,5 miljard dollar kwijt maakte. Maar Mavrodi maakte dat geld dan ook goed kwijt. Hij werd daarbij geholpen door de hyperinflatie van het Rusland in die jaren. Het geld werd in korte tijd verzameld bij miljoenen mensen, die dachten dat hun overtollige roebels zo meer zouden opbrengen dan als ze ze voor dollars zouden wisselen. Winsten werden nauwelijks uitgekeerd - dat kon ook haast niet, want ze moesten de geldontwaarding overtreffen - en bij de eerste de beste belastingcontrole stortte het kaartenhuis ineen. Er werden meer dan 50 zelfmoorden gerapporteerd, maar uiteraard moet je alle nieuws uit Rusland met de nodige scepsis beschouwen.