Interviews met Karel van het Reve

U mag alles over mij schrijven, de bundel met interviews met Karel van het Reve, valt een klein beetje tegen. ‘De lezer ontmoette niemand anders dan de schrijver die hij van zijn werk kon kennen,’ schrijft Ton van Brussel in zijn voorwoord, en dat is eigenlijk al een geduchte waarschuwing. Van het Reve vertelt meestal wat hij al geschreven heeft. Dat was voor mij geen verrassing, want ik had al ongeveer de helft van de interviews in deze bundel gelezen, en niet de minste; van vier van de grootste heb ik zelfs al jaren knipsels die ik af en toe herlees - want erg leuk zijn ze wél.

Erg blij was ik ook met de opname van het mislukte interview waarvan Theodor Holman in zijn Zjizn nenoezjnogo tsjeloveka het ontstaan beschrijft. Waarschijnlijk hebben veel meer interviewers de verkeerde vragen aan Van het Reve gesteld - vragen waarop hij geen antwoord min of meer klaar had, vragen die hij niet begreep, suggestieve vragen, of vragen die hij dom vond. Maar anders dan Holman durfden zij de antwoorden op die verkeerde vragen niet getrouw op te schrijven. Door dat wel te doen geeft Holman toch weer wat meer inzicht in Van het Reves denken.

Maar het is jammer dat er niet meer van dat soort ‘naïeve’ interviews in de bundel zijn opgenomen, terwijl die er toch moeten zijn geweest. Misschien bijvoorbeeld het interview dat hij eens in een Achteraf beschreef, aan een jongen van het filmblad Skoop (zie ‘Dezer dagen is een jongen mij komen interviewen’ in deel 6 van het Verzameld Werk). Of een interview dat ik ooit in het THT Nieuws las, het blad van de Technische Hogeschool Twente (nu Universiteit Twente), waarschijnlijk ten tijde van de toespraak over Popper te Enschede (zie VW deel 5). Van dat interview herinner ik me dat het over Sherlock Holmes ging, en dat Van het Reve uitlegde dat de enige reden waarom hij geen bèta-vak had gestudeerd, was dat hij daar te dom voor was. (Dat is natuurlijk flauwekul, maar het is inderdaad moeilijk je hem als natuurwetenschapper voor te stellen; maar, en dat maakt U mag alles over mij schrijven ook wel weer duidelijk: als professor in de geesteswetenschappen was hij ook een zonderling.)

Je kunt het mechanisme van het stellen van verkeerde vragen, waarna de interviewer de situatie dan maar weer redt door een vast nummer ter sprake te brengen (de ongelooflijke slechtheid van opperwezen, Freud, Van het Reves tijd in Moskou), mooi volgen in het in 1986 live uitgezonden marathoninterview met Martin van Amerongen. Dit is waarschijnlijk de enige volledige en ongeredigeerde registratie van een substantieel gesprek (vijf uur) met Van het Reve. Afluisteren duurt dan ook vijf uur, meer tijd dan je nodig hebt voor de hele U mag alles over mij schrijven. En goed bestuderen is lastig omdat het allemaal gesproken is. Net, denk ik dan, als het ononderbroken gesprek dat Van het Reve ooit in de trein van Amsterdam naar Groningen tussen twee mannen zei te hebben gehoord en dat hij graag op papier zou willen zien. Ik heb dan ook alweer een tijd geleden aan de redactie van het Verzameld Werk aangeboden dit marathoninterview volledig en getrouw te transcriberen. Dat aanbod staat nog.

Classificaties

Begin je in Google

Borges animals

in te typen, dan vult Google keurig aan:

Borges animals belonging to the emperor

Je bent dus niet de eerste die op zoek blijkt naar die schitterende, naar Borges’ zeggen Chinese, indeling van het dierenrijk die we in Nederland door Rudy Kousbroek hebben leren kennen, en die er bij hem (in De aaibaarheidsfactor) als volgt uitziet:

• Dieren toebehorend aan de keizer
  
• Gebalsemde dieren
  
• Speenvarkens
  
• Zeemeerminnen
  
• Mythische dieren
  
• Loslopende honden
  
• Dieren die als gekken tekeer gaan
  
• Dieren die niet geteld kunnen worden
  
• Dieren getekend met een fijn penseel van kameelhaar
  
• Dieren die zojuist de kruik gebroken hebben
  
• Dieren die uit de verte gezien op vliegen lijken

Het Wikipedia-artikel Celestial Emporium of Benevolent Knowledge's Taxonomy geeft wel enig inzicht in de vraag of deze lijst werkelijk uit een Chinese encyclopedie stamt: waarschijnlijk niet, maar het lijkt me dat meer onderzoek gerechtvaardigd is. Je zult toch wel met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid kunnen aantonen dat Franz Kuhn géén hele encyclopedie heeft vertaald?

Nieuw, hoewel helaas niet verrassend, was voor mij dat deze lijst blijkbaar door veel academici als authentiek wordt gezien. Ik kan uit eigen ervaring bevestigen dat een hoogleraar staatsrecht (ik noem geen naam, ook al omdat ik die vergeten ben) in een college de Kousbroekversie citeerde zonder Kousbroek of Borges te noemen, maar wel die ‘Chinese encyclopedie’. Ik hoop dat hij wilde doen of hij de lijst zelf ontdekt had en daarom Kousbroek niet noemde, wat heel erg is, maar toch nog iets minder erg dan napraten dat dit in een Chinese encyclopedie staat zonder dat je desgevraagd zou kunnen zeggen welke.

Even schrikken, maar eigenlijk ook niet onverwacht, was verder dat deze classificatie enkele jaren voor verschijning van Kousbroeks essay in Frankrijk werd besproken. De onvermijdelijke Michel Foucault besteedde er aandacht aan. De afwijkingen van Kousbroeks versie ten opzichte van de Spaanse (tel alleen al de elementen) kunnen erop wijzen dat er een Fransman tussen gezeten heeft. Toch een beetje jammer.

Dit naar aanleiding van de nieuwe klanten-binden-via-de-kinderenactie van Albert Heijn, de Superdieren. Laat u verrassen door de indeling van de dierenwereld volgens de mensenvrienden. De kinderen namen vandaag hun album mee, ze hebben met mama al negentig plaatjes verzameld. Net nu ik voor de hele week boodschappen bij de C1000 had gedaan.

The Browning Version

Eerst een bericht van mijn moeder, niet speciaal bedoeld voor u, lezer, maar ik vind het het citeren waard:

Jammer dat je nooit naar de radio luistert. Mij sprongen de tranen van ontroering vanmorgen in de ogen toen Pieter Steinz in de Tros nieuwsshow sprak over deel zes van Karel van het Reve. En hij citeerde ook zelf ontroerd onze Karel en hij vond het ook zo ongelofelijk terecht dat het verzamelde werk uitkwam! Leuk hoor.

Zo hoort u het eens van een ander, twéé anderen. Koop deel 6. Koop ook delen 1 t/m 5, als u ze nog niet heeft, u heeft als het goed is uw vakantiegeld ontvangen, en anders begint u met een deel naar keuze à 45 euro en bouwt u het langzaam op. Zo arm kunt u verdomme niet zijn.

Maar in één ding heeft mijn moeder niet helemaal gelijk. Ik luister wel naar de radio, alleen niet naar de Nederlandse, want waarom zou je, als je Engels verstaat. Sinds BBC World Service moeilijk doet in mijn auto heb ik op 198 kHz BBC 4 gevonden, een geluk bij een ongeluk, want op BBC 4 worden geen concessies gedaan aan de waan van de dag, er zijn geen vermoeiende aankondigingen van nieuwe programma’s die als het puntje bij paaltje komt weinig om de hakken hebben, en je kunt bijvoorbeeld zomaar in een 75-delige reeks over de Amerikaanse geschiedenis vallen. Dan hoor je beslist dingen die je nog niet wist.

Zo had ik ook nog nooit van de toneelschrijver Terrence Rattigan of diens stuk The Browning Version gehoord. Ik heb er gisteren een reis lang ademloos naar zitten luisteren, en u kunt dat hier doen tot het volgende stuk van de week wordt uitgezonden. Het kost u een uur en twaalf minuten van uw leven als u meteen naar 00:02:45 doorschuift, en nog een kwartier langer als u de toelichtingen achteraf afluistert. Ik denk dat die heel goed besteed zijn.