Wietkoker

In 1983 interviewde Martin van Amerongen Karel van het Reve tijdens een van de beruchte marathoninterviews. Van Amerongen leed aan de bij veel publicisten waar te nemen drang om VhR op fouten te betrappen: hij kon toch zeker niet altíjd gelijk hebben? Maar dat kon hij wel. VhR had één heel bijzonder talent: hij kon uit informatie die iedereen ter beschikking stond volkomen nieuwe conclusies trekken. Verder vereiste het altijd gelijk hebben slechts discipline: hij controleerde de eigen redeneringen streng en sprak zich niet uit over zaken waar hij te weinig van af wist.

In plaats echter van dat recept na te volgen (wat, toegegeven, voor vele publicisten niet realistisch zou zijn omdat ze dan nog maar weinig zouden kunnen schrijven), meenden commentatoren en interviewers dat ze de "trucs" van VhR moesten doorzien (zijn heldere schrijfstijl werd nogal eens als "retorisch" afgedaan). Nog liever wilden ze fouten ontdekken. Een gênant schouwspel, enigszins te vergelijken met het in de melkemmers van de buren piesen als hun koeien steeds maar weer meer melk geven zoals in het Rusland ten tijde van de perestrojka veel scheen te gebeuren.

Bijna vergeten hoe ik hier op kwam. O ja. In de bibliotheek van Karel van het Reve, waarin ook u bij Aioloz nog wel iets van uw gading zult kunnen vinden, vond ik een boekje uit 1978 dat De doctorandussenplaag heet. Het is geschreven door zekere I. van der Sluis, alias J. Delecluze (en niet andersom, hier vindt u dat gevoeglijk aangetoond), die in Hollands Maandblad 405-406 (1981) een meeslepend stuk schreef met de titel 'Over de totalitaire pest', waarin onder meer verslag wordt gedaan van een bijeenkomst van Albaniëreizigers. Karel van het Reve reageert op dat stuk met 'Reacties van een PvdA-stemmer'.

Van Amerongen nu noemt Van der Sluis een "wietkoker", en haalt in dat interview enkele van de meest aanvechtbare citaten van hem aan, en daarna de openingszin van VhR's reactie: "Er is veel waars in wat Van der Sluis schrijft." Dat meen je toch niet, Karel? VhR houdt Van Amerongen voor dat die wel erg selectief citeert, en dat er, wietkoker of niet, veel waars zit in wat de man schrijft.

U kunt de hele zaak volgen. Dat marathoninterview bestelt u bij de klantenservice van de VPRO - daar branden ze het keurig voor u op vijf cd's, voor ik meen maar 20 of 25 euro (maar probeer dit niet allemaal tegelijk graag, ik weet niet zeker of ze er logistiek op berekend zijn). Het betreffende nummer van het Hollands Maandblad is antiquarisch wel te vinden. En dat merkwaardige boekje: ja, dat heb ik nu natuurlijk - maar kijk: het is gewoon te krijgen: probeer het hier.

Laat ik tot slot toch proberen op basis van de weinige feiten die ik tot mijn beschikking heb een reconstructie te maken. Van der Sluis noemt in een noot op pagina 49 van De doctorandussenplaag K. van het Reve als een van de weinige publicisten die géén stukken schrijven waarin "steeds opnieuw dezelfde mythes worden doorgeprikt, dezelfde taboes worden doorbroken en de werkelijke machtsstructuren genadeloos worden blootgelegd." Mijn vermoeden is dat hij Van het Reve zijn boekje heeft toegestuurd, en dat daar een welwillende maar moeizame correspondentie op volgde, want VhR antwoordde naar het woord van Peter Reddaway zijn brieven "with the predictability of a fish deciding whether or not to swallow one's bait." Een twee jaar later stuurde Van der Sluis Van het Reve een nieuw stuk, waarin hij meer rekening had gehouden met Van het Reve's voorkeuren. Mogelijk deed hij dat met het verzoek het geplaatst te doen krijgen. In ieder geval stuurde Van het Reve het naar het Hollands Maandblad, inclusief die reactie, waaruit we tevens leren dat hij sommige linkse studenten slimmer vond dan sommige rechtse.