Kennen jullie deze?

Lieneke Frerichs, hoofdredactrice van het Verzameld Werk van Karel van het Reve mailt mij en mede-vrijwilliger Anne Pries een fragment van Karel van het Reve dat u waarschijnlijk nog niet kende (ik hoop dat ik hier geen problemen mee krijg, ga dat Verzameld Werk kopen, dan zal het me vergeven zijn):

Er waren eens twee Russische schrijvers. Het was in de vorige eeuw. De een was een godloochenaar, die een godloochenend artikel geschreven had. De ander was een gelovige, en hij maakte zich op om in zijn krant de godloochenaar aan te vallen. Toen verbood de Russische regering het blad van de godloochenaar. De gelovige schreef toen in zijn eigen blad ongeveer het volgende: ik was van plan de godloochenaar aan te vallen, maar nu de regering zijn blad verboden heeft kan ik dit niet meer doen, want het is ongepast iemand in het openbaar aan te vallen, die zich niet in het openbaar kan verdedigen.

Weten wij wie de gelovige en de godloochenaar zijn, over welk blad het gaat, en wanneer dit plaats vond?

Het geval komt ons bekend voor. Zouden we het niet gewoon in de Geschiedenis van de Russische Literatuur gelezen hebben? Alle "reactionairen" in de index nagaan, reactionairen bovendien die iets met tijdschriften hadden. Dostojevski? Nee, dan zou het te algemeen bekend zijn. Boelgarin? Aantrekkelijk idee, typisch iemand die tussen de schofterigheden door opeens zoiets moois zou doen. Maar: geen enkele aanwijzing. Daarna beginnen de namen wel erg klein te worden. Goede raad is duur. Lieneke vragen of we digitaal in de GRL mogen zoeken. Vooruit, zegt Lieneke. Maar ze waarschuwt dat het enige dat er een beetje in de buurt komt een fragmentje is over Ivan Aksakov in het hoofstuk over de dichter Tjoettsjev:

Toen zijn schoonzoon, de journalist Ivan Aksakov, weigerde met een tegenstander te polemiseren wiens blad verboden was, keurde hij deze weigering goed.

Maar het is raak. En het blijkt dat een goedgevulde bibliotheek alleen maar ballast is, vooral als je iets zoekt dat speelt in een land waar ze (a) verstand van computers hebben en (b) hun culturele erfgoed waarderen. In Rusland hebben ze de Biblioteka Maksima Moškova, vergeleken waarbij het project Gutenberg een lusteloos opgevolgd ideetje is. Vanaf de pagina Klassika in mijn favorieten is het maar twee muisklikken naar de sleutelpassage: naar de pagina van Aksakov, en van daar naar een artikel over Tjoettsjev en Aksakov in hun strijd tegen de censuur. En daar staat het allemaal keurig in, al moet je je door wat taai proza worstelen. U ziet het te zijner tijd hopelijk in een voetnoot.