Bonobo's niet beter dan de rest

- Het is niet de bedoeling dat we de dialogen van Karel van het Reve over gaan doen.
- Garmt Stuiveling en de tuinkabouter etc.!
- In die paar dialogen is over de hele esthetiek heel wat meer zinnigs gezegd dan door rijen filosofen. Je zou zelfs wel kunnen zeggen dat hij het probleem van de esthetische ervaring min of meer heeft opgelost.
- Je klinkt nu een beetje als die student die in de bibliotheek van het Sociologisch Instituut tegen een medestudent zei dat hij al die boeken gelukkig niet hoefde te lezen, omdat hij Über den Prozeß der Zivilisation al had gelezen.
- O ja. Ik denk dat Van het Reve een probleem opgelost heeft, een student denkt dat Norbert Elias een probleem opgelost heeft, ik ben net zo naïef als die student. Verdorie, dat is toch een guilt by association-figuur. Ik ben vegetariër, Hitler was vegetariër, ik ben een nazi.
- Die verklaringen van Van het Reve zijn me te makkelijk.
- Wie dat zegt, moet zelf maar eens zoiets makkelijks bedenken.
- Maar die vorm is een handigheidje.
- Van de dialoog. Ja. Hij schrijft bijvoorbeeld veel sneller.
- Snelheid is cruciaal. Een vriend van me las hoofdschuddend dit prachtblog.* Hij vond dat het op snelschaken leek. Sommige stukjes leken hem vooral geschreven om maar een zet te doen. Sta je niet schaak? Laat je niet iets heel erg in staan? Good enough dan. En weer RAM op de klok.
- Zijsprongen kun je ook maken, in zo'n dialoogje. Je kunt bijvoorbeeld gewoon niet reageren op wat de ander zegt. Doen of je het niet gehoord hebt.
- Maar we laten dus de esthetiek voor wat hij is. Ik wou het over bonobo's hebben. Ben heeft daar iets mee.
- Dat vind ik vreemd. Ik kijk niet graag naar apen. Ik kom vaak in Artis, maar ik probeer er snel voorbij te lopen. Ze hebben daar geen bonobo's natuurlijk, maar ik denk dat ik die nog minder graag zou zien dan de chimpansees.
- Je moet ze ook niet in de dierentuin zien natuurlijk, hartstikke zielig.
- Nou, dat valt wel mee eigenlijk. Dat is inderdaad de correcte reactie: zo'n aap, bijna een mens, voor ons vermaak opsluiten. Niet van deze tijd. Zoals ook niet-vegetariërs met gepaste walging reageren als ze over het eten van mensapenvlees horen.
- En dat vind jij dan weer niet weerzinwekkend? Of tenminste, niet weerzinwekkender dan kip eten?
- Eh... Dat vind ik absoluut weerzinwekkender dan kip eten. Ik breng toch een rangorde aan. Maar opsluiten, ach, zolang ze zich niet al te erg vervelen.
- Wat ze dus wel doen!
- Niet allemaal. De orang-oetans misschien. Maar de gorilla's hebben het prima naar hun zin, heb ik de indruk. En de chimpansees... zelfs een beetje te goed. En zoals ze zich dan gedragen. Nee, ik mag ze gewoon niet.
- Ja, je hebt alfa-mannetjes en zo...
- Ik mag ze geen van allen. Ze lijken op mensen, maar dan op mensen die absoluut geen greintje beschaving en cultuur hebben meegekregen. En zeg nou zelf, mensen zonder een greintje beschaving of cultuur, daar kun je toch niets mee. Het allerbeste dat je kan hopen is dat ze anderen met rust laten, er niet op slaan om maar iets te doen te hebben.
- Die bonobo's, die eh... neuken dus als mensen, schijnt het.
- Ik hoop nooit met een stel neukende bonobo's geconfronteerd te worden.

*Deze dialoog werd eerder gepubliceerd op Ben & Wouter.

Geef die rozen aan Stalin

Karel van het Reve schiep er, vertelt hij in "Grootvader vertelt over Stalin" (Freud, Stalin en Dostojevski, p. 114-121), toen hij jong was en wel eens wat wilde genoegen in fictieve titels te bestellen bij een boekhandel die betrekkingen met Moskou onderhield. Titels als 'Stalin als uitvinder van de boekdrukkunst', of 'Rembrandts clair-obscur in het licht van Stalins leer over de taalwetenschap'. De werkelijkheid van het slijmen is botter en minder grappig, maar niet minder verbazingwekkend. De volgende komen uit één bron, hier te controleren voor wie Russisch leest. Ik geef toe, het is niet de eerste de beste tekst - deze werd gepubliceerd ter ere van Stalins zeventigste verjaardag. Maar ik heb alleen maar de figuur "Stalin is ..." geciteerd. Zinnen als

Het genie van Stalin, de wijsheid van Stalin, de wil van Stalin zijn de geschiedenis der mensheid ingegaan als een machige wonderdoenende kracht, die de massa's mobiliseerde en de wereld veranderde.

deden dus niet mee. Vooruit maar!

Grote leider en leraar van de communistische partij en het Sovjet-volk
Vriend en strijdgenoot van Lenin, groot voortzetter van diens werk
Lenin van het heden
Lichtende hoop van alle arbeiders en onderdrukten.
Vaandel van de strijd voor een gelukkige toekomst van de gehele mensheid, van de strijd tegen de kapitalistische slavernij, tegen de aanstichters van de nieuwe oorlog, voor vrede en vriendschap der volkeren, voor het socialisme
Wijze leider en leraar van de bolsjewistische partij, het sovjetvolk, geniale strateeg van de socialistische revolutie, grootste commandant van alle tijden en volkeren, redder van de volkeren van Europa en de gehele wereld van de fascistische slavernij
Schepper en leider van de multinationale socialistische staat, de Unie van Socialistische Sovjet-Republieken, inspirator en organisator van alle overwinningen van het socialisme, leider en leraar van de internationale arbeidersklasse en de werkers van de gehele wereld
Strijdgenoot van Lenin in de strijd voor het oprichten van de bolsjewistische partij en de sovjetstaat
Grote voortzetter van het werk en de leer van Marx en Engels
Naaste strijdgenoot van Lenin
Inspirator en organisator van de Grote Oktoberrevolutie (samen met Lenin, dat dan weer wel)
Groot voortzetter van het onsterfelijke werk van Lenin, inspirator en organisator van de overwinning van het socialisme in de USSR
Inspirator van de socialistische industrialisatie van de USSR
Leider van de gehele industrialisatie, initiator van de schepping van nieuwe industrieën, inspirator en organisator van de tweede kolen- en metaalbasis van ons land en van alle allergrootste socialistische bouwwerken
Schepper van de kolchozmaatschappij
Schepper van de Grondwet van de USSR
Inspirator en organisator van de overwinning van de Sovjet-Unie in de Grote Vaderlandse Oorlog
Organisator en inspirator van de machtige partizanenbeweging
Inspirator van de grote strijd der volkeren om het verdedigen van de vrede tegen agressoren en aanstichters van een nieuwe oorlog
Grote vaandeldrager van de vredespolitiek
Inspirator en organisator van de opbouw van het communisme in de USSR
Corifee van de marxistisch-leninistische wetenschap
Groot leraar en leider van de communistische partij en het sovjetvolk
Leraar en vriend van de gehele progressieve mensheid
Grote leider, leraar en vriend

Saai? Het is waar, deze lijst is meer een oefening in het maken van grammaticaal correcte reeksen met dezelfde woorden. Nog een paar meer geïnspireerde klassiekers dan:

Grootste humanist van de moderne tijd
Ware vriend en trouwe strijdgenoot van Lenin
Groot initiator van alle beste ondernemingen van het land
Ervaren stuurman van ons revolutionaire schip
Grote tuinier van het menselijke geluk

En die beste vriend van alle (kinderen, zeelieden, bodybuilders) dan? Ik heb er verschillende gevonden, maar ze dienen met de nodige reserve te worden beschouwd. Een andere keer misschien.

We hebben uren van ons leven zinlozer besteed

Vuurwerk. Milieuvriendelijk vuurwerk natuurlijk.
Trommels, ook milieuvriendelijk!
Kijk kijk kijk kijk kijk! Je ziet hoe ze het doen, dat heet richten. Het mag natuurlijk niet opvallen, maar je ziet ze de afstand tot hun buurman uitmeten en eh... richten dus. Rrrichten!
Al die meisjes die nu thuis zitten te mokken dat dat trutje het gehaald heeft.
Vooral de 3.000 back-ups.
Break a leg, zeiden ze nog, en ze meenden het.
Hoe doen ze dit?
Ik ben bang dat daar mensen onder zitten.
Nu niet zeggen dat ze mooie handen heeft (gevolgd door navertellen van voorval uit boek van die Franse sinoloog)
"Maakt niet uit, ga hier maar zitten, godverdegodverdegodver. Ga zitten, ga zitten, nu!"
Wat me steeds maar weer opvalt: wat milieuvriendelijk allemaal!
Het zijn niet voor niets de milieuvriendelijke spelen. Net als Berlijn 1936, dat zei die zoon van Albert Speer. Berlijn 1936, was ook milieuvriendelijk.
Er zitten mensen onder.
Wat staat daar nou?
Dat is een heel belangrijk karakter, dat betekent... Oh, het is alweer weg.
Diverse verwijzingen naar Binnen-Mongolië, of waar ze mensen die niet goed mee willen doen ook gewoon zijn naartoe te sturen.
Hoe doen ze dit?
Ze zouden het ook computergestuurd een beetje ongelijk kunnen maken, dat het líjkt of er mensen onder zitten.
Ze hangt aan een touw hoor.
Zij hebben dan het papier, het buskruit en het schrift uitgevonden, maar Nederland heeft de dubbele wave uitgevonden, wist je dat? Drie weken geleden geloof ik. Stond in de krant.
Razendsnel overgenomen dan nog. Overgenomen en geperfectioneerd, dat moet je toegeven.
Het Parool las ik dat in. Léés die krant.
Verschillende opmerkingen over de individualistische, humanistische traditie waar je ten onrechte zo weinig over hoort als China ter sprake komt.
Hoe doen ze dit?
Ja, er zaten dus mensen onder.
(Heb jij hier moeite mee of zo?
Nee, integendeel, ik vind het prachtig als mensen doen wat eigenlijk alleen robots kunnen.)
Verkijk je niet op de geweldige mogelijkheden van de computer.
Verwijzingen naar de roemruchte tijden waarin keizers die meisjes allemaal als bijzit zouden hebben genomen. Uiteraard niet dan na eerst de families te hebben vermoord.
"Wacht ik bedenk opeens... dit kan je beter zó doen..."
Gwoep...! Wechts...! Wichten!! Zo was geloof ik. Of zeiden ze er nog Mars bij? Dat klonk bij elke commandant anders, maar nooit gewoon als Mars.
"Spontaan! Nu spontaan! Allemaal spontaan!"
Die hoge pluimen, dat is echt een vergissing. Iedereen buigt zijn hoofd toch een beetje anders, dat wordt genadeloos uitvergroot.
Ze hebben gewoon niet goed geoefend.
Nu duurt het wel lang.
Die muziek... Je hebt toch het idee dat ze daar iets mee willen zeggen. Dat hun muziek mooier is dan onze muziek of zo.
Wat... niet zo is.
Kom er maar in, Kate Bush!
Hoeveel echte duiven zijn er ook weer uit hun huis gezet?
De gelukkige klas. Boek van Theo Thijssen.
Uiteindelijk steken ze allemaal een hand op. Ook de kinderen die het niet moesten van de regie.
Ja, ze voelen toch ergens dat er 1 miljard landgenoten kijken, dan wil je niet dat die denken dat jij het niet weet. DAN MAAR ONGEHOORZAAM ZIJN!
Hun ouders zullen het wel te horen krijgen.
Dat zijn hoge partijbonzen.
Van de kinderen die hun hand niet op mochten steken zijn de ouders iets lagere partijbonzen.
Ze zijn alleen maar voor de walvissen omdat Japan er tegen is.
Ze hangen aan touwen hoor.
Hand in hand, oog in oog, alle kleuren van de regenboog.
Nu komen de barbaren. De sporters. Zootjes ongeregeld.

Solzjenitsyn

Wat een contrast in de NRC van gisteravond: Michel Krielaars’ necrologie van Solzjenitsyn, en het inzetje met commentaren van wereldleiders. Krielaars schrijft een keurig stuk, een feitelijk relaas waarin namen correct gespeld zijn en Een dag van Ivan Denisovitsj niet Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj is genoemd. Dat lijkt allemaal makkelijk, maar dat is het niet.

In de inzet daarentegen ronkt Poetin over ‘zelfopoffering in dienst van de mensheid, het vaderland en de idealen van vrijheid, rechtvaardigheid en humanisme’. De man die de KGB in ere herstelde en bij zijn bezoek aan het enige Russische Goelag-museum (op ongeveer 8 uur van Moskou gelegen, als alle taxi's en vliegtuigen die je nodig hebt om er te komen op tijd zijn), de Russen voorhield dat ze zich niet hoefden te schamen en juist trots moeten zijn hun verleden, had zich wat mij betreft beter tot een eenvoudig condoleance kunnen beperken.

Toch: hij moet wat. Sarkozy hoeft niets. Maar hij wil toch iets, en zegt: ‘Zijn onverzettelijkheid, zijn idealen (...) maakten hem tot een romanesk man, erfgenaam van Dostojevski.’ Dostojevski! Dat is namelijk ook een schrijver.

Interessant is nog de foto, uit 1974, bij het stuk. Schilderij-achtig, mooie kleuren. ‘Politikens Press Foto’ staat erbij, dus ongetwijfeld in Zweden gemaakt toen hij vier jaar na dato zijn Nobelprijs kwam ophalen - dat kon toen, hij was toch al verbannen. Het bont van zijn jas en van zijn ‘sjapka’ passen niet bij elkaar. Wat voor bont zou het zijn? Dat is een vraag waar Karel van het Reve zich niet echt mee bezig hield (hoewel ik ook weer niet denk dat hij er desgevraagd geen antwoord op zou hebben). Bont, en wat welke soort zegt over iemands status, is het domein van Henk Hofland.

Geldingsdrang

Een van de vele hoogtepunten in deel 1 van The Years of Lyndon Johnson is de beschrijving van de vierjarige Lyndon, een jongetje met een ontzaglijke geldingsdrang. Als hij op school (hij hoefde nog niet naar school, mocht eigenlijk zelfs nog niet naar school, maar ging gewoon, niemand kon hem tegenhouden) buiten naar de wc moest, schreef hij niet, zoals dat hoorde, zijn naam klein op het linker schoolbord, maar heel groot: LYNDON B. op het linker, JOHNSON op het rechter bord.

Dit speelde in de toen straatarme Texas Hill Country. Zijn nichtje Ava, al zeven jaar oud, ging op een ezeltje naar diezelfde school. Lyndon mocht meerijden. Door de schrijver geïnterviewd imiteert Ava jaren later hoe hij binnen twee dagen eiste het ezeltje te mogen mennen:

'Ah wanta ride in front!'
'No, ah'm older, Lyndon, and it's mah donkey.'
'No, ah'm bigger! Ah wanta ride in front! Ah wanta ride in front!' And in the front he got.

Een jaar of vijf later, het gezin was inmiddels verhuisd naar Johnson City (genoemd naar een oudoom, de Johnsons behoorden tot de pioniers die de Hill Country introkken; Caro noemt het de "set of a Grade-B Western"), zou Lyndon elke middag recht van school naar de kapper rennen om de krant te gaan lezen. In Johnson City kwam in die jaren één krant, dat wil zeggen: een twee of drie dagen oud exemplaar van de streekkrant. Tijdens het lezen gaf hij uitgebreid commentaar. Iedereen moest hem horen, en het met hem eens zijn.

Jongens! Niet al te principieel!

De Founding Fathers John Adams en Benjamin Franklin ondernamen beiden verschillende keren de levensgevaarlijke reis over de Atlantische Oceaan. Beiden waren op het schip zeer aanwezig. Franklin doet zijn metingen aan de Golfstroom (het aantonen van het bestaan daarvan lijkt me nog genialer dan zijn pionierswerk op het gebied van elektriciteit, waar iedereen tenminste nog van gehoord heeft) en voert een reeks praktische verbeteringen van nautische aard door. Adams doet ook zoiets, maar meer op het morele vlak: hij weet de kapitein er van te overtuigen dat hij het vloeken aan banden moet leggen, en enige hygiëne moet betrachten. Toch krijg je uiteindelijk wel sympathie voor Adams.

Franklin is ook bekend als vegetariër. Hij zag het doden van dieren als unprovoked murder, maar maakte op zeker moment toch een uitzondering voor een kabeljauw, toen hij zag dat bij het opensnijden van de maag kleinere vissen te voorschijn kwamen. Ja, dacht Franklin, als zij het mogen, mag ik het ook, en liet zich de kabeljauw sindsdien goed smaken. Zijn commentaar op zijn zwakheid: "So convenient a thing it is to be a reasonable creature, since it enables one to find or make a reason for everything one has a mind to do."

In die tijd kon de kabeljauw niet op. Nu is dat wel anders. Je kunt niet als een stel wilden blijven jagen terwijl je al met z'n zes miljarden bent. Of zijn we al aan de zeven? Wat zou Franklin trouwens in de 21e eeuw geweest zijn?