Hans Ree helpt Harry Mulisch rekenen

De moeder van alle kansberekenings-narekenstukjes (zie mijn poging) is de column Rekenen van Hans Ree, voor het eerst gepubliceerd in de NRC van 14 november 1989 en opgenomen in de briljante verzameling Rode dagen en zwarte dagen (Amsterdam 1993), p. 16-18.

Het slachtoffer van Rees narekening is Harry Mulisch. Die heeft op een onbewaakt moment geschreven over de kans dat precies dezelfde mensen die hij in een tram op het Leidseplein ziet zitten op een andere dag precies hetzelfde traject zouden afleggen. Die kans lijkt hem klein, heel klein, astronomisch klein. Kleiner nog, indien mogelijk:

Ik denk dat het heelal te klein is om het papier te bevatten waarop het aantal nullen achter de komma staat, dat nodig is om die kans te beschrijven.

Hans Ree is keurig rekenend tot een heel andere conclusie gekomen. Als je het aantal passagiers op vijftig schat en de kans voor elke reiziger dat hij morgen in precies dezelfde tram zal plaatsnemen op één op de miljard schat, wat echt heel voorzichtig is (er zitten tenslotte niet alleen incidentele passagiers in, onder wie Amerikaanse en Japanse toeristen, maar ook heel wat Amsterdammers op weg naar hun werk), dan is de kans (10E-9)E-50, oftewel tien tot de macht min 9 tot de macht min 50, dus 10E-450 - een nul, een komma, dan nog eens 449 nullen en dan een 1. Imposant! Maar het is wel van een geheel andere orde dan waar Mulisch op uitkwam. Rees commentaar op het bovenstaande citaat van Mulisch:

Goeie genade. Er zou geen recht aan dit antwoord gedaan worden als ik het eenvoudig fout zou noemen. Het is fout op een fantastische, adembenemende manier. De fout is zo groot als het verschil tussen een blocnoteblaadje en het heelal. Het antwoord kan alleen gegeven worden door iemand die niet het minste benul heeft van kansberekening en, het klinkt hard maar het is niet anders, evenmin van de werking van het tientallig stelsel.

Hoe ze Ree bij de NRC ooit van de Achterpagina hebben kunnen verbannen om ruimte te maken voor een stel suffe bloggers is mij een raadsel. Lezer, als u toevallig over zulke dingen gaat: het is geen schande een fout goed te maken.