Hoe zit het met Choedjakov en Araktsjejev?

Jevgeni Choedjakov (Engelse spelling meestal Yevgeny Khudyakov) en Sergej Araktsjejev (Sergei Arakcheyev) zijn de twee militairen die onlangs tot respectievelijk 17 en 15 jaar zijn veroordeeld wegens het vermoorden van Tsjetsjeense burgers. Ik denk dat Choedjakov als iets hogere in rang (eerste luitenant, Araktsjejev is tweede luitenant) de iets zwaardere straf kreeg. Russen zijn niet kinderachtig in het toepassen van de regel "hoe hoger in rang, hoe groter de schuld", zoals je aan de statistieken van de Grote Terreur kunt zien. Toen Stalin tijdens de Conferentie van Teheran voorstelde na afloop van de oorlog alle Duitse officieren te executeren zei hij pas dat het een grap was toen Churchill heftig protesteerde.

Zoals met de meeste misdaden in oorlogstijd zit ik, behalve met de willekeurigheid waarmee sommige wel, maar de meeste niet vervolgd worden, met wat ik maar de verdeling van de verantwoordelijkheid noem. Natuurlijk, de jongens (en meisjes, zoals Lynndie England) hebben dingen gedaan die niet ongestraft mogen blijven. Maar ze waren niet uit vrije wil in de situatie verzeild geraakt waarin ze zichzelf niet meer onder controle hadden. Ze hebben ook geen slap excuus als "verkeerde vrienden". Ze waren waar ze waren omdat ze dat moesten. De mensen die ze stuurden, wisten wat voor materiaal ze het zware werk lieten doen. Zij zijn toch echt medeverantwoordelijk voor elke misdaad in het veld, vind ik.

Wie zijn die mensen? Goede vraag. Ik ben geneigd te zeggen: u en ik.

Maar genoeg gefilosofeerd! Hoe zit het met Choedjakov en Araktsjejev? Ze zijn nu veroordeeld wegens twee gebeurtenissen op 15 januari 2003. Volgens het vonnis stopten ze bij een checkpoint nabij Grozny een Wolga en namen ze de chauffeur mee, waarna ze hem mishandelden in de hoop dat hij zou bekennen dat hij een "bojevik", een (vijandige) strijder was. Later die dag echter stopten ze een KaMAZ-vrachtwagen met drie bouwvakkers. De bouwvakkers schoten ze dood, en ze staken de vrachtauto in brand om de sporen uit te wissen.

De zaak was al twee keer behandeld, en beide keren waren de verdachten vrijgesproken. Het is mij niet helemaal duidelijk hoe dit kon, want de zaak werd behandeld door een juryrechtbank, tegen de uitspraak waarvan geen hoger beroep kan worden aangetekend. Hoe het ook zij, het wordt nog vreemder: het Russische Constitutionele Hof besloot in 2006 dat zaken tegen militairen in Tsjetsjenië niet meer door jury's mochten worden behandeld. Dus werd de zaak ten derden male in behandeling genomen. Nu dus met een schuldig-vonnis.

Ongetwijfeld heeft de verdediging de flagrante schending van twee ook in Rusland bekende rechtsregels onder de aandacht gebracht (ne bis in idem en het niet met terugwerkende kracht toepassen van nieuwe regels die in het nadeel van de verdachte zijn). Ook ontkenden de verdachten net als bij de eerste twee processen op de bewuste dag ook maar in de buurt van het checkpoint te zijn geweest. Om de cirkel helemaal rond te maken had de advocaat van Araktsjejev, de politicus Dmitri Rogozin (binnenkort Ruslands vertegenwoordiger bij de NAVO), echter nog een eigen verklaring voor wat er eigenlijk gebeurd was: Tsjetsjeense bojeviki hadden zich als Russische militairen verkleed en allerlei beestachtigheden begaan om de Russen in een kwaad daglicht te stellen.

Steeds als ik begin te denken dat ik wel eens wat meer geloof mag hechten aan complottheorieën (al die ellende in de wereld kan toch geen toeval zijn!), komt er weer een Rus met zo'n verhaal over een ingewikkelde provocatie.

Als u nu zegt: alles goed en wel, maar die jongens waren al twee keer vrijgesproken, dus misschien hebben ze echt niets gedaan, dan kan ik u geruststellen: Choedjakov is al op vrije voeten. Ondanks het feit dat hij en Araktsjejev van een zeer zwaar misdrijf werden beschuldigd, mochten ze het vonnis in vrijheid afwachten, zolang ze het land maar niet uitreisden. Choedjakov zag de bui hangen, besloot niet bij de uitspraak te verschijnen en is nu onvindbaar. Araktsjejev was minder scherp en liet zich weer gedwee in de kooi voor de verdachten opsluiten, om direct na het vonnis gevankelijk weggevoerd te worden. Maar het blijft Rusland, er zal ook voor hem wel weer een kans komen. Een vierde behandeling lijkt me bijvoorbeeld niet uitgesloten.